Analiza ankiety dotyczącej religijności uczniów Technikum w Lublinie, przeprowadzonej w roku szkolnym 2024/25, pozwala na wyciągnięcie wniosków na temat postaw religijnych, praktyk religijnych oraz oczekiwań uczniów wobec katechezy.
Poniżej przedstawiam pogłębioną analizę wyników, opartą na danych wyeksportowanych do arkusza Excel oraz kontekście pytań o religijność zawartych w ankiecie (plik PDF). W badaniu wzięło udział 54 respondentów – w 99% byli to chłopcy. Badanie nie miało charakteru naukowego, ale miało dostarczyć dla nauczycieli religii wskazówek na co położyć nacisk w pracy katechetycznej. Swoisty pilotaż ankiety na temat postaw wobec Boga, katechezy szkolnej i praktyk religijnych należało by rozwinąć jako pełnoprawne badanie na większej próbie uczniów.
W opracowaniu analizy wspomagałem się modelem AI: GROG z Platformy X. Tutaj link.
1. Struktura religijności uczniów
a) Deklaracja wiary i praktyk religijnych
Spośród 54 respondentów:
- 29,6% (16 osób) deklaruje się jako wierzący i regularnie praktykujący.
- 33,3% (18 osób) to wierzący, ale praktykujący nieregularnie.
- 18,5% (10 osób) określa się jako wierzący, ale niepraktykujący.
- 9,3% (5 osób) to osoby niewierzące i niepraktykujące.
- 9,3% (5 osób) nie udzieliło odpowiedzi w tej kategorii lub dane są niekompletne.
Wnioski:
- Większość uczniów (81,4%) deklaruje wiarę, co wskazuje na wysoki poziom identyfikacji z religią chrześcijańską (katolicyzmem) w tej grupie wiekowej. Jednak tylko 62,9% angażuje się w regularne lub nieregularne praktyki religijne, co sugeruje, że wiara dla wielu jest bardziej elementem tożsamości niż aktywnym zaangażowaniem.
- Odsetek wierzących, ale niepraktykujących (18,5%) wskazuje, że dla części uczniów religia pozostaje bardziej kulturowym dziedzictwem niż żywą praktyką, co może być efektem sekularyzacji lub braku osobistego zaangażowania.
- Niewierzący i niepraktykujący (9,3%) stanowią mniejszość, ale ich obecność odzwierciedla zróżnicowanie postaw, które mogą wynikać z wpływu środowiska, mediów lub krytycznego stosunku do instytucji Kościoła.
b) Znaczenie sakramentów
Uczniowie oceniali znaczenie pięciu sakramentów (chrzest, spowiedź, Eucharystia, bierzmowanie, małżeństwo) w skali od 1 (mało ważny) do 5 (bardzo ważny). Średnie oceny (dla respondentów, którzy podali odpowiedzi) przedstawiają się następująco:
- Chrzest: 3,92
- Spowiedź: 3,20
- Eucharystia (Msza św.): 3,59
- Bierzmowanie: 3,39
- Małżeństwo: 3,82
Wnioski:
- Chrzest pozostaje najwyżej ocenianym sakramentem, co może wynikać z jego roli jako fundamentu wiary i elementu tożsamości kulturowej. Wysoka ocena sugeruje, że uczniowie postrzegają chrzest jako coś oczywistego i ważnego, niezależnie od poziomu praktyk religijnych.
- Spowiedź ma najniższą średnią ocenę (3,20), co koreluje z niską częstotliwością korzystania z tego sakramentu (tylko 13,0% spowiada się co miesiąc lub częściej, a 29,6% nie było u spowiedzi od kilku lat). Może to wskazywać na trudności w akceptacji spowiedzi, być może związane z poczuciem wstydu, brakiem zaufania do spowiednika lub postrzeganiem jej jako formalności.
- Eucharystia i bierzmowanie mają umiarkowane oceny. Eucharystia jest ważna dla regularnie praktykujących, ale mniej dla tych, którzy uczestniczą w Mszach św. okazjonalnie. Bierzmowanie, choć oceniane stosunkowo wysoko, dla wielu uczniów było motywowane zewnętrznymi czynnikami (np. wymogiem formalnym), co może obniżać jego osobiste znaczenie.
- Małżeństwo cieszy się wysoką oceną, co może odzwierciedlać postrzeganie tego sakramentu jako ważnego etapu życiowego, nawet wśród uczniów niepraktykujących. Może to być związane z wartościami rodzinnymi lub społecznymi oczekiwaniami.
c) Praktyki religijne
- Modlitwa:
- 33,3% (18 osób) modli się codziennie.
- 25,9% (14 osób) modli się tylko w niedzielę na Mszy św.
- 14,8% (8 osób) modli się, gdy ma na to ochotę.
- 7,4% (4 osoby) modli się, gdy chce o coś poprosić.
- 16,7% (9 osób) w ogóle się nie modli.
- 3,7% (2 osoby) nie udzieliło odpowiedzi lub wskazało inne podejście (np. „to skomplikowane”).
- Uczestnictwo w świętach:
- Najczęściej obchodzone święta to Boże Narodzenie (90,7%) i Wielkanoc (90,7%), co wskazuje na ich silne zakorzenienie w tradycji kulturowej.
- Mniej popularne są Boże Ciało (72,2%) i Środa Popielcowa (57,4%), co może świadczyć o mniejszym zaangażowaniu w święta wymagające aktywnego udziału w liturgii.
- 5,6% (3 osoby) deklaruje, że nie obchodzi żadnych świąt.
- Spowiedź:
- 13,0% (7 osób) spowiada się co miesiąc lub częściej.
- 42,6% (23 osoby) spowiada się kilka razy w roku.
- 13,0% (7 osób) spowiada się tylko przed świętami.
- 29,6% (16 osób) nie było u spowiedzi od kilku lat.
Wnioski:
- Codzienna modlitwa jest praktykowana głównie przez uczniów regularnie praktykujących, co potwierdza związek między intensywnością wiary a regularnością praktyk. Jednak znaczna część uczniów modli się okazjonalnie lub w ogóle, co może wskazywać na brak nawyku modlitwy osobistej lub jej postrzeganie jako formalności.
- Wysokie uczestnictwo w obchodach Bożego Narodzenia i Wielkanocy odzwierciedla ich znaczenie kulturowe, ale mniejsza frekwencja w innych świętach sugeruje, że dla wielu uczniów religia jest bardziej tradycją niż żywą praktyką.
- Niska częstotliwość spowiedzi, zwłaszcza wśród uczniów niepraktykujących, wskazuje na potrzebę lepszego wyjaśnienia roli tego sakramentu i budowania zaufania do spowiedników.
2. Motywacje uczestnictwa w katechezie
Uczniowie wskazywali powody uczestnictwa w lekcjach religii:
- 59,3% (32 osoby) deklaruje, że wiara jest dla nich ważna i chcą ją poznawać.
- 16,7% (9 osób) uczestniczy, bo rodzice ich zmusili.
- 9,3% (5 osób) chodziło na religię tylko po to, aby otrzymać bierzmowanie.
- Pozostałe odpowiedzi obejmują m.in. szacunek do rodziców, dobry kontakt z księdzem, ciekawy sposób prowadzenia lekcji czy posłuszeństwo wobec księdza.
Wnioski:
- Większość uczniów deklaruje wewnętrzną motywację do uczestnictwa w katechezie, co jest pozytywnym sygnałem dla katechetów. Jednak dla 1/4 respondentów (26,0%) motywacja jest zewnętrzna (nacisk rodziców lub wymóg bierzmowania), co może wpływać na ich zaangażowanie w zajęcia.
- Pojawienie się odpowiedzi takich jak „ciekawy sposób prowadzenia lekcji” czy „fajny ksiądz” sugeruje, że osobowość i podejście katechety mają znaczenie dla uczniów, co może być punktem wyjścia do zwiększenia zainteresowania katechezą.
3. Zaangażowanie we wspólnoty religijne
- 11,1% (6 osób) należy do wspólnot religijnych, głównie jako ministranci (4 osoby), lektor (1 osoba) lub członkowie grup młodzieżowych/Caritas (1 osoba, były członek Caritas).
- 88,9% (48 osób) nie należy do żadnej wspólnoty.
Wnioski:
- Niski odsetek zaangażowania we wspólnoty religijne wskazuje na ograniczoną aktywność uczniów w życiu parafialnym. Może to wynikać z braku oferty dostosowanej do młodzieży, braku czasu (związanego z nauką w technikum) lub braku zainteresowania.
- Uczniowie należący do wspólnot (głównie ministranci) są zazwyczaj regularnie lub nieregularnie praktykujący, co potwierdza, że zaangażowanie w grupy religijne wzmacnia praktyki religijne.
4. Oczekiwania wobec katechezy
Uczniowie zaproponowali tematy, które chcieliby omówić na lekcjach religii:
- Teologiczne i duchowe: Główne prawdy wiary, cuda w XXI wieku, egzorcyzmy, niebo, piekło, czyściec, historia wiary, sakrament małżeństwa, kwestie biblijne, głębsze podstawy wiary katolickiej.
- Społeczno-etyczne: Kościół w polityce, problem zła i cierpienia (np. „Skoro Bóg stworzył ziemię, to czemu jest tyle zabójstw?”), stygmatyzacja księży jako pedofilów, relacja religii i nauki, problemy Kościoła, filozofia religii.
- Krytyczne i współczesne: LGBT, relacja między chrześcijaństwem a innymi religiami, przyszłość chrześcijaństwa za 50 lat, usuwanie religii ze szkół.
- Praktyczne: Znaczenie święcenia przedmiotów (np. samochodów), moralność (np. „Czy masturbacja to grzech?”).
Wnioski:
- Uczniowie wykazują zainteresowanie zarówno podstawami wiary, jak i trudnymi, współczesnymi kwestiami. Sugeruje to potrzebę zbalansowanego programu katechetycznego, który łączy naukę doktryny z dyskusją na tematy społeczne i etyczne.
- Pytania o zło, cierpienie, relacje między religiami czy rolę Kościoła w polityce wskazują na krytyczne myślenie uczniów i ich zainteresowanie powiązaniem wiary z rzeczywistością.
- Propozycje takie jak LGBT czy usuwanie religii ze szkół mogą odzwierciedlać wpływy sekularyzacji lub debaty społecznej, co wymaga od katechetów umiejętności prowadzenia dialogu w sposób otwarty, ale zgodny z nauczaniem Kościoła.
5. Pytania do księdza
Pytania uczniów do księdza można podzielić na kilka kategorii:
- Osobiste i humorystyczne: „Jakiej muzyki ksiądz słucha?”, „Czy ksiądz lubi zwierzęta?”, „Czy grał ksiądz w LOLa?”, „Czy ksiądz mógłby zorganizować turniej gry CS2?”.
- Teologiczne i filozoficzne: „Jak to możliwe, że Maryja urodziła Jezusa bez zapłodnienia?”, „Skoro Bóg istnieje, to dlaczego są inne wiary?”, „Czy chrześcijaństwo za 50 lat będzie istniało?”.
- Społeczno-etyczne: „Co ksiądz sądzi o stygmatyzacji księży jako pedofilów?”, „Czy występują potajemne koneksje między biskupami a rządami?”, „Czy migrantom należy pomagać? Czy raczej stanowią niebezpieczeństwo?”.
- Praktyczne: „Czy jedzie ksiądz do Rzymu w 2025 roku?”, „Jak będą, to spytam :)”.
- Szkolne: „Co zrobić, jeśli nie chcę być w tej szkole przez jedną osobę?”.
- Osobiste dla katechety: „Czemu został ksiądz księdzem?”.
Wnioski:
- Pytania osobiste i humorystyczne wskazują na próbę budowania relacji z księdzem i postrzeganie go jako osoby „bliższej” młodzieży. To szansa dla katechety na stworzenie atmosfery zaufania.
- Pytania teologiczne i filozoficzne świadczą o zainteresowaniu uczniów głębszym zrozumieniem wiary, ale także o ich wątpliwościach i potrzebie odpowiedzi na trudne kwestie.
- Pytania społeczno-etyczne odzwierciedlają wpływ mediów i debaty publicznej na percepcję Kościoła. Uczniowie oczekują od katechetów jasnych, ale wyważonych odpowiedzi na kontrowersyjne tematy.
- Praktyczne i szkolne pytania wskazują na potrzebę wsparcia uczniów nie tylko w kwestiach wiary, ale także w codziennych problemach życiowych.
6. Ogólne wnioski i rekomendacje
- Zróżnicowanie postaw religijnych:
- Uczniowie ZSTK prezentują szeroki wachlarz postaw – od głębokiej wiary i regularnych praktyk po sceptycyzm i niewiarę. Katecheza powinna być dostosowana do tego zróżnicowania, oferując zarówno pogłębienie wiary dla zaangażowanych, jak i dialog z tymi, którzy są sceptyczni.
- Uwagę należy zwrócić na uczniów wierzących, ale niepraktykujących, którzy mogą być otwarci na pogłębienie wiary, jeśli katecheza będzie odpowiadać na ich pytania i potrzeby.
- Potrzeba edukacji o sakramentach:
- Niskie znaczenie spowiedzi i umiarkowane oceny Eucharystii wskazują na potrzebę lepszego wyjaśnienia roli tych sakramentów. Katecheci mogliby organizować warsztaty lub rekolekcje, które w przystępny sposób pokażą wartość sakramentów.
- Zaangażowanie w praktyki religijne:
- Niska frekwencja w spowiedzi i ograniczona modlitwa osobista sugerują, że dla wielu uczniów religia jest bardziej tradycją niż żywym doświadczeniem. Warto wprowadzić elementy formacji duchowej, np. krótkie medytacje lub grupy modlitewne w szkole.
- Wysokie uczestnictwo w obchodach Bożego Narodzenia i Wielkanocy to okazja do pogłębienia przeżywania tych świąt poprzez katechezę tematyczną.
- Motywacja do katechezy:
- Zewnętrzna motywacja (nacisk rodziców, bierzmowanie) wskazuje na potrzebę zmiany podejścia do nauczania religii. Katecheza powinna być bardziej interaktywna, angażująca i odpowiadać na rzeczywiste pytania młodzieży, np. poprzez dyskusje, projekty grupowe czy analizę tekstów biblijnych w kontekście współczesności.
- Tematy katechetyczne:
- Uczniowie oczekują omówienia zarówno podstaw wiary, jak i trudnych tematów społecznych. Katecheci powinni przygotować się do prowadzenia dialogu na tematy takie jak relacja Kościoła z polityką, problem zła czy współczesne wyzwania etyczne, zachowując wierność nauczaniu Kościoła.
- Włączenie tematów takich jak egzorcyzmy czy cuda może przyciągnąć uwagę uczniów, ale wymaga solidnego przygotowania, aby uniknąć sensacyjności.
- Budowanie relacji:
- Pytania osobiste i humorystyczne wskazują na potrzebę budowania zaufania między katechetą a uczniami. Ksiądz powinien być otwarty na dialog, pokazywać swoje ludzkie oblicze i tworzyć przestrzeń do szczerych rozmów.
- Pytania o problemy szkolne sugerują, że katecheta może pełnić rolę mentora, wspierając uczniów w trudnościach życiowych.
- Zaangażowanie we wspólnoty:
- Niski odsetek udziału we wspólnotach religijnych wskazuje na potrzebę stworzenia atrakcyjnych form aktywności parafialnej dla młodzieży, np. grup dyskusyjnych, wolontariatu czy wyjazdów integracyjnych.
- Wyzwania współczesności:
- Pytania o LGBT, stygmatyzację księży czy relacje między religiami pokazują, że uczniowie są pod wpływem debaty społecznej i mediów. Katecheza powinna uczyć krytycznego myślenia i pokazywać, jak wiara odpowiada na współczesne wyzwania.
Rekomendacje dla katechetów
- Personalizacja katechezy: Uwzględniać różne poziomy wiary i zaangażowania uczniów, oferując zarówno podstawy doktryny, jak i dyskusje na zaawansowane tematy.
- Interaktywne metody nauczania: Wprowadzić debaty, projekty grupowe, filmy czy świadectwa, które angażują uczniów emocjonalnie i intelektualnie.
- Budowanie zaufania: Organizować spotkania integracyjne, rozmowy indywidualne lub anonimowe skrzynki pytań, aby uczniowie czuli się swobodnie w wyrażaniu wątpliwości.
- Pogłębienie formacji duchowej: Wprowadzić elementy modlitwy, medytacji lub adoracji, dostosowane do młodzieży, aby pokazać piękno życia duchowego.
- Dialog z kulturą: Odpowiadać na pytania dotyczące współczesnych wyzwań (np. LGBT, sekularyzacja) w sposób otwarty, ale zgodny z nauczaniem Kościoła, ucząc uczniów szacunku i krytycznego myślenia.
- Promocja wspólnot: Zachęcać do udziału w grupach parafialnych poprzez atrakcyjne formy aktywności, np. wolontariat, warsztaty czy wyjazdy.
Podsumowanie
Zaktualizowana ankieta ujawnia, że uczniowie Technikum w Lublinie są zróżnicowani pod względem religijności – od głęboko wierzących i zaangażowanych po sceptycznych i niepraktykujących. Większość deklaruje wiarę, ale dla wielu jest ona bardziej tożsamościowa niż praktykowana. Kluczowe wyzwania to niska frekwencja w spowiedzi, ograniczona modlitwa osobista i zewnętrzna motywacja do katechezy. Jednocześnie uczniowie wykazują zainteresowanie trudnymi pytaniami teologicznymi i społecznymi, co daje szansę na stworzenie angażującego programu katechetycznego. Katecheci powinni skupić się na budowaniu relacji, odpowiadaniu na współczesne wyzwania i pokazywaniu piękna wiary w sposób przystępny dla młodzieży.